In deze tiendelige reeks ‘Method Matters’ bespreekt Janse Heijn verschillende tactieken om het geheim van een truc (de methode) beter te verbergen. Janse Heijn is professioneel goochelaar en voorzitter van de Magische Kring Centraal Nederland.

Method Matters – Deel 6: Robocop

De afgelopen tijd zijn er verschillende getrukeerde horloges op de markt gekomen waarmee je de meest fabelachtige dingen kunt doen. Als de grondlegger van de moderne goochelkunst – Jean Eugene Robert Houdin – kennis had kunnen nemen van dit soort uitvindingen (Houdin was immers opgeleid als klokkenbouwer) was hij ongetwijfeld met stomheid geslagen. Horloges die je met een afstandsbediening op een bepaalde tijd kunt zetten doen tenslotte qua technisch vernuft niet onder voor de horloges die James Bond in bruikleen krijgt van zijn wapenmeester Q.

Naast dit soort bijzondere uurwerken hebben goochelaars tegenwoordig nog veel meer gadgets tot hun beschikking. Het aanbod van dit soort technologische hoogstandjes lijkt in het afgelopen decennium exponentieel gegroeid. Van elektronische dobbelstenen tot zelf-schrijvende schoolborden; de meest verbluffende mirakels kunnen tegenwoordig met een druk op de knop worden vertoond. Als jeugdinstructeur bij de MKCN zie ik regelmatig weer nieuwe snufjes langskomen en ik sta vaak versteld van wat er allemaal weer mogelijk is.

Net als vingervlugge en mechanische trucs hebben ook elektronische trucs een paar soort-specifieke nadelen. De kans op lege batterijen, de kwetsbaarheid van het materiaal en de hoge aanschafkosten vormen soms obstakels om dit soort trucs effectief te kunnen vertonen. Daarbij heb ik collega’s zien veranderen in een soort ‘robocops’ die in elke broekzak een andere afstandsbediening of ontvanger hebben zitten. Zo lang het publiek daar niets van merkt, heb ik daar trouwens geen bezwaar tegen.

Een aantal elektronische snufjes lijkt echter het paard voor de wagen te spannen. Zo zag ik laatst een truc verschijnen waarbij de toeschouwer een (heel) uur mag noemen. Uit een kistje wordt vervolgens een voorspelling gehaald in de vorm van een foto van een klok. Op dit plaatje staat uiteraard het juiste uur afgebeeld. Het geheim achter deze truc is zeer ingenieus en ik gok dat een hoop goochelaars dit effect hebben gekocht uit fascinatie voor de methode.

Maar is het effect nou eigenlijk wel zo sterk? Daarvoor moeten we ons afvragen welke factoren trucs met voorspellingen krachtig maken. Wat mij betreft zijn er sowieso drie zaken die hieraan bijdragen: a) het aantal opties dat genoemd kan worden, b) de veronderstelde mate van vrijheid die een toeschouwer lijkt te hebben en c) de mate waarin de informatie die wordt voorspeld emotioneel beladen is: de geboortedatum van een baby voorspellen is bijvoorbeeld krachtiger dan het voorspellen van een willekeurig gekozen woord.

Als we met deze factoren het eerdergenoemde effect met de afgebeelde klok onder de loep nemen, is het dan nog wel zo’n sterke truc? Onthoud dat de toeschouwer een heel uur moet noemen. Er zijn dus welbeschouwd maar twaalf opties. Sommige toeschouwers zullen zich terecht afvragen waarom ze niet een exacter tijdstip (zoals bijv. tien voor half drie) mogen noemen. Hun keuzevrijheid lijkt dus zonder duidelijke reden ingeperkt. Bovendien hangt het van de presentatie van de goochelaar af of het gekozen uur verder nog enige betekenis krijgt.

Een voorbeeld van hoe het naar mijn idee wél moet is Timon Krause’s routine waarbij hij iemands pincode raadt. Met een viercijferige pincode zijn er 10000 opties (0000 tot 9999). Er is verder geen beperking in welke code ze kunnen kiezen – toeschouwers kunnen hun échte code in gedachten nemen of een verzonnen pincode. Bedenk daarbij dat iedere bank zijn klanten ten strengste verplicht hun pincode geheim te houden. De gedachte dat iemand jouw code kan raden en –als je onvoorzichtig bent- je hele rekening zou kunnen plunderen geeft een dramatische lading aan zo’n routine.

Zonder de truc te verklappen, kan ik wel zeggen dat voor het raden van een pincode Timon geen enkel elektronisch apparaat nodig heeft. Gewapend met een visitekaartje en een potlood kan hij dit staaltje ‘klassiek mentalisme’ overal vertonen. Dat neemt niet weg dat Timon in zijn show wel degelijk gebruik maakt van elektronica en deze op een net zo’n effectieve manier inzet. Juist deze variatie in de technieken die worden gebruikt maakt dat het voor het publiek zo ongrijpbaar wordt wat er precies gebeurt (deze benadering heb ik besproken in de column ‘Het Ultieme Geheim’).

Wat we hiervan kunnen leren is dat goochelgadgets ons in de verleiding kunnen brengen om in plaats van het doel de middelen te heiligen. Een slimme methode is niet hetzelfde als een goede truc: over de methode komt een toeschouwer als het goed is niets te weten. Kortom – en dit advies is ook naar mijzelf gericht – koop alleen een gadget als je weet dat het effect écht sterk is en gebruik dit soort hulpmiddelen met mate. Word geen robocop!

Janse Heijn

Voor meer informatie over Janse’s werk als artiest kun je kijken op:
www.bedrijfsgoochelaar.nl (zakelijk)
www.familiegoochelaar.nl (particulier)

Bronnen:
Beelden van Timon Krause’s pincode-act is te vinden op YouTube. Je kunt hem ook live zien